Ποτάμια Γεωμορφολογία

Αντικειμενικός Στόχος Μαθήματος

Το μάθημα της Ποτάμιας Γεωμορφολογίας αποτελεί μια εισαγωγή σε βασικές έννοιες που αφορούν τα υδρογραφικά δίκτυα και τις λεκάνες απορροής. Πραγματεύεται τις ποτάμιες διεργασίες που οφείλονται στο ρέον νερό και τα αποτελέσματα αυτών που είναι οι ποτάμιες γεωμορφές.

Βασικός στόχος είναι η κατανόηση των βασικών διεργασιών όπως η διάβρωση από τη δράση του επιφανειακού νερού, η μεταφορά των προϊόντων της διάβρωσης κυρίως μέσω των κοιτών των ποταμών και η ποτάμια απόθεση στις περιοχές μειωμένης μεταφορικής ικανότητας. Επίσης στόχο του μαθήματος αποτελεί η κατανόηση των μορφολογικών χαρακτηριστικών και των μηχανισμών γένεσης των ποτάμιων γεωμορφών (ποτάμιες κοίτες, σημεία κάμψης, αναβαθμίδες, πλημμυρικές πεδιάδες, αλλουβιακά ριπίδια).

Κατά τη διδασκαλία της Ποτάμιας Γεωμορφολογίας η παράδοση της θεωρίας συνδυάζεται με εργαστηριακές ασκήσεις που σκοπό έχουν την εξοικείωση των φοιτητών με τις έννοιες που διδάσκονται στα θεωρητικά μαθήματα.

Επιπλέον οι εργαστηριακές ασκήσεις έχουν και πρακτική σημασία όπως η εκμάθηση μεθοδολογιών γεωμορφολογικής χαρτογράφησης ποτάμιων συστημάτων, η ποσοτική ανάλυση των υδρογραφικών δικτύων και η εκτίμηση των ρυθμών κατά βάθους διάβρωσης σε τεκτονικά ενεργές περιοχές.

Κατά τη διάρκεια του εξαμήνου  πραγματοποιείται μια εμπαιδευτική εκδρομή. Σκοπός της άσκησης πεδίου είναι η εξοικείωση με το ύπαιθρο, η αναγνώριση ποτάμιων γεωμορφών και η αφομοίωση όσων διδάσκονται στα θεωρητικά μαθήματα.

Περιεχόμενα Μαθήματος

Παράδοση: ποτάμιες διεργασίες – είδη ροής: η δράση των σταγόνων της βροχής, μη συγκεντρωμένη επιφανειακή ροή, μη συγκεντρωμένη επιφανειακή ροή Horton (Hortonian flow), μη συγκεντρωμένη επιφανειακή ροή λόγω κορεσμού, σποραδικά συγκεντρωμένη ροή σε ρυάκια (rill flow), υπόγεια ροή (subsurface flow). Ποτάμια ροή σε κοίτες (τυρβώδης ροή, στρωτή ροή, αριθμός Reynolds, ροή πτώσης (plunging flow).

Επιμήκεις τομές ποταμών, βασικό επίπεδο (απόλυτο – τοπικό), στάδια εξέλιξης του αναγλύφου (νεότητα, ωριμότητα, γήρας, αναγέννηση). Ποτάμια διάβρωση: ενέργεια ποτάμιου ρεύματος, κατά βάθος διάβρωση, πλευρική διάβρωση, οπισθοδρομούσα διάβρωση. Ποτάμια μεταφορά: στερεοπαροχή – τρόποι μεταφοράς ιζημάτων (φορτίο εν διαλύσει, εν αιωρήσει, φορτίο κοίτης.

Ποτάμια απόθεση: αποθέσεις κοίτης, αποθέσεις των όχθεων της κοίτης, υπερόχθιες αποθέσεις, αποθέσεις περιθωρίων της κοιλάδας. Ποτάμιες γεωμορφές: γεωμορφές διάβρωσης (αλλουβιακές κοίτες –ευθύγραμμες – μαιανδρικές – διακλαδιζόμενες), κοιλάδες (σχήματος V, σχήματος U, ανεμοτομές, πειρατείες ποταμών). σημεία κάμψης. Ποτάμιες γεωμορφές απόθεσης: πλημμυρικές πεδιάδες, ποτάμιες αναβαθμίδες (πετρώδεις – αλλουβιακές, συσχέτιση αναβαθμίδων, μέθοδοι χρονολόγησης), αλλουβιακά ριπίδια.

Εργαστήριο: Οι ασκήσεις αφορούν την αρίθμηση ενός υδρογραφικού δικτύου, την οριοθέτηση της λεκάνης απορροής του, την ανάλυσή του σύμφωνα με τους τρεις νόμους του HORTON και την εκτίμηση των παραμέτρων της υδρογραφικής υφής (συχνότητα – πυκνότητα). Επιπλέον εκτιμώνται ρυθμοί διάβρωσης σε ποταμούς της βόρειας Πελοποννήσου για το Ανώτερο Τεταρτογενές.